Ook op Europees niveau moet gedragstoezicht op de financiële sector ontwikkeld worden, aldus de deze week gepresenteerde ‘Financiële hervormingsagenda‘. Zijn we op weg naar een “Europese AFM”?
Afgelopen donderdag kregen Nederlandse kandidaten voor het Europees Parlement een “maatschappelijk manifest“, ondertekend door de Consumentenbond, Finance Watch, FNV Finance, Milieudefensie, Oxfam Novib en de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling. De organisaties pleiten onder meer voor een “complete Bankunie met bescherming van consumenten”:
In Nederland houdt de Autoriteit Financiële Markten (AFM) naast De Nederlandsche Bank (DNB) toezicht op financiële instellingen. Waar DNB let op de financiële gezondheid van de financiële instellingen, waakt de AFM erover dat deze niet ten koste gaat van hun klanten. Financiële consumenten staan vaak machteloos tegenover financiële instellingen die over een grote kennisvoorsprong beschikken. In de Bankenunie zal de Europese Centrale Bank (ECB) de rol van DNB overnemen. Er is echter nog geen ‘Europese AFM’, noch liggen daartoe voorstellen op tafel. Omdat Europese regelgeving steeds dwingender wordt kan deze het relatief uitgewerkte Nederlandse gedragstoezicht ondermijnen. Daarom dient ook op Europees niveau gedragstoezicht ontwikkeld te worden, met nadruk op nut en eenvoud van producten, op de verdienmodellen van banken en hun zorgplicht.
(Foto Hassan Outaklla)
Bas Eijckhout (GroenLinks) reageerde positief en ziet wel iets in een Europese AFM. Gerben Jan Gerbrandy (D66) vroeg zich af of het gedrag niet beter een nationale aangelegenheid kan blijven. Hij twijfelde aan de “grensoverschrijdende werking”. Net als zijn collega Dirk Gotink (CDA) was hij bang dat Europese regels niet het niveau halen van de Nederlandse wetgeving. Bart Combée, voorzitter van de Consumentenbond, zei dat het hem niet te doen is om nog nieuwe Europese organisatie, al zou de versterking van het toezicht wel kunnen “groeien naar een Europese AFM”.
De gedachte om het Europese gedragstoezicht te versterken werd eerder verwoord door Ronald Gerritse, de vorig jaar overleden voorzitter van de AFM. In 2012 pleitte hij in het Financieele Dagblad voor getrapt gedragstoezicht door een Europese toezichthouder:
Behalve toezicht op de soliditeit van de banken in Europa, vraagt de bankenunie om toezicht op het optreden van die banken op de markt. Het bestaansrecht en de levensvatbaarheid van een bank vallen niet alleen af te meten aan de hand van buffers, balansratio’s en andere kwantitatieve maatstaven. Een gezonde bank is in de eerste plaats een bank met een gezond bedrijfs- en verdienmodel. Een gezonde bank is daarmee ook een bank die deugdelijk met zijn klanten omgaat. Gezondheid is ook een kwestie van gedrag.
Nederland heeft ervaring met verbanden tussen prudentieel en gedragstoezicht, bijvoorbeeld in het geval van DSB. End 2012 is het Financieel Stabiliteitscomité opgericht waarin DNB, AFM en ministerie van Financiën spreken over ontwikkelingen op het gebied van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. In het jaarverslag over 2013 schrijft de AFM:
Naast prudentieel toezicht speelt ook gedragstoezicht een belangrijke rol in het ondervangen van instabiliteit in het financiële stelsel als gevolg van een bepaald risico, waardoor als resultaat van verbondenheid meerdere marktpartijen in het financiële systeem in de problemen komen.
Ook de nieuwe voorzitter van de AFM, Merel van Vroonhoven, heeft inmiddels een lans gebroken voor Europees gedragstoezicht. Om een effectieve bijdrage te leveren aan het herstel van vertrouwen, moet de Europese bankenunie volgens haar stevig toezicht houden op de ‘conduct of business’ van de banken.
De regels kunnen nog allerlei vormen aannemen, het toezicht kan nog op allerlei manieren worden georganiseerd. Het is niet per se nodig dat Nederlandse hypotheekdossiers gecontroleerd worden door Europese ambtenaren. Belangrijker is dat ook op Europees niveau voldoende aandacht bestaat voor het gedrag van financiële ondernemingen, dat toezichthouders niet alleen letten op prudentiële maar ook naar gedragsrisico’s in de markt.
Paul van Dijk
Markttoezicht 